1 stycznia Cerkiew prawosławna obchodzi uroczystość Obrzezania Pańskiego i czci pamięć św. Bazylego Wielkiego.

Święto Obrzezania Pańskiego upamiętnia obrzezanie Dzieciątka Jezus ósmego dnia po jego narodzinach. Akt ten był dokonywany przez Żydów jako symbol przymierza (umowy) z Bogiem. Święto to kończy ośmiodniowy uroczysty cykl Narodzenia Chrystusa.

Święty Bazyli Wielki był znanym nauczycielem kościelnym, myślicielem chrześcijańskim, filozofem i pisarzem – jednym z trzech uniwersalnych nauczycieli prawosławnych, wybitnym przeciwnikiem herezji ariańskiej. Bazyli był biskupem miasta Cezarei w Kapadocji, w prowincji Azji Mniejszej.

Najbardziej znanym z jego dzieł jest „Sześć dni”. W złotym wieku pisarstwa starobułgarskiego Ioan Exarch przetłumaczył „Sześć dni” na język bułgarski.

Dzięki wzorowemu życiu i dużej erudycji św. Bazyli Wielki jest czczony wraz ze św. Grzegorzem Teologiem i św. Janem Chryzostomem jako jeden z trzech wielkich świętych i nauczycieli Kościoła prawosławnego.

Idea miłosierdzia czynnego i miłosierdzia jako wyrazu i realizacji Chrystusowego prawa miłości i przebaczenia należy także do Bazylego Wielkiego. Zorganizował także pierwszy w Cezarei charytatywny ośrodek klasztorny, w którym jego absolwenci udzielali bezpłatnej pomocy chorym i cierpiącym.

Już za życia Bazyli nazywany był przez współczesnych Wielkim. Na jego pogrzeb przybyła cała Cezarea. Po zakończeniu jego ziemskiego życia Kościół kanonizował go jako świętego i obchodził jego pamięć w dniu jego śmierci.

Dzień Świętego Bazylego, Wasilica lub Surwaki to zimowe święto znane na całym terytorium etnicznym Bułgarów. Charakteryzuje się bogatym rytuałem świątecznym. Wiąże się to z ważnym punktem zwrotnym w przyrodzie – dzień przesilenia zimowego, dzięki czemu nadaje się do różnych wróżb i rytuałów.

Można je podzielić na cztery główne grupy – stół rytualny, biesiadowanie, survakaning, grupy z zamaskowanymi twarzami. Kolacja sylwestrowa to druga kolacja kadzidlana.

Na świąteczny stół w dniu św. Bazylego zabija się koguta. Również bogaty, jak na Wigilię, stół wyróżnia się błogimi potrawami. Na rytualnym stole znajduje się gotowany na parze placek lub pita, w którym umieszcza się gałązki derenia, nazwane na cześć zwierząt domowych, zdrowia, domu i bogactwa.

Kogut ofiarny (można go zastąpić kurczakiem lub indykiem) jest nadziewany ryżem lub pieczony z kapustą – to także główne danie świątecznego stołu. Na stole kładzie się także pachę ze świni zabitej w Boże Narodzenie, miód, orzechy włoskie, pszenicę, oszaw i ciasto z wróżbą.

Po przygotowaniu posiłku z rozłożonych na kafelkach węgli najstarsza osoba w domu podnosi pitę, łamie ją i rozdaje wszystkim według wieku.

Taca z ciastem obraca się trzykrotnie, a każda osoba podnosi szczęśliwy kawałek, który spadnie przed nią. Reszta ciasta jest przechowywana „dla Dziewicy”. Panny i kawalerowie kładli pierwszy kęs pod poduszkę, wierząc, że ten, o kim im się marzy, będzie ich przyszłym mężem lub żoną.

Przy ognisku wróży się przyszłe losy w Nowym Roku. Poprzecinane nitkami liście bluszczu pozostawia się pod okapem na noc w naczyniu z wodą. Rano zgadują, czyj liść jest świeży, czy zwiędły.

Wodą, w której namoczony jest dereń, kobiety i dziewczęta myją włosy, aby były zdrowe i lśniące. Po uprzątnięciu stołu pozostawia się surową pszenicę, orzechy włoskie i niedopaloną świecę oraz pochodnię z popiołem z poprzedniej kolacji kadzidlanej.

Przed świtem rozpoczyna się zwyczaj survakan. To najbardziej charakterystyczny zwyczaj noworoczny znany w całym kraju. W swoim znaczeniu jest to życzenie i rytualne zapewnienie zdrowia poprzez dotknięcie surowym (najczęściej dereniowym) kijem, i to właśnie na początku roku.

Wczesnym rankiem 1 stycznia, jeszcze przed świtem, wyruszyli Surwakarów – dzieci w wieku od 5 do 12 lat.

Chodzą po domach wszystkich krewnych i sąsiadów i błogosławią ich survaknitsą – surowym dereniowym kijem wygiętym w kształt litery F i ozdobionym popcornem, wspięgą wspiętnią, suszonymi owocami, przeplatanymi białymi i czerwonymi nitkami. W ramach wdzięczności rolnicy obdarowują dzieci suszonymi owocami, słodyczami i drobnymi pieniędzmi.

W swej istocie rytuał ten jest magią zdrowia, płodności i bogactwa. Każdy survakan zaczyna się od inkantacji: „Surva, surva rok!”, a sama survak pełni rolę magicznej różdżki.

Jednak jego pochodzenie pozostaje niejasne – nie jest znane ani reszcie Słowian, ani ludom azjatyckim zamieszkującym ziemie niegdyś zamieszkane przez protobułgarów. Nie ma również dowodów na istnienie takiego rytuału wśród Traków. Dlatego surwakę można nazwać wyjątkowym bułgarskim zwyczajem.

Dzieci uderzały kijem serowym każdego członka rodziny, zaczynając od najstarszego.

Na niektórych obszarach południowej i wschodniej Bułgarii jako surwakarzy udają się także młodzi ludzie, którzy odwiedzają domy niezamężnych dziewcząt, a także żonaci mężczyźni niosący małą surwakę, kurę, pitę i wino, z którymi udają się do domu swojego ojca chrzestnego.

W przeddzień święta również odprawiany jest zwyczajzwany dailada, chłodzenie, topienie pierścieniaczyli zbiorowe wróżenie małżeńskie.

Dotyczy niezamężnych dziewcząt, które gromadzą się przy studni, źródle, na skrzyżowaniu lub w „szczęśliwy dom” – dom rodziny z pierwszym małżeństwem i zdrowymi i żywymi dziećmi. W białym kotle z „cicha woda” (o nasypywaniu i noszeniu nie ma mowy) każda dziewczyna upuszcza swój pierścionek i trochę jęczmienia lub owsa.

Kocioł pozostawia się na noc pod różą, „pod gwiazdami”. Rano wszyscy gromadzą się wokół niego i skandując i wzywając do rychłego małżeństwa, jedna z dziewcząt jedna po drugiej wyjmuje obrączki i przepowiada, kto będzie wybrańcem i czy ślub będzie wkrótce:

„Jesteś samotnym geranium na kamyku” – pan młody będzie sierotą.
„Pigwa dojrzała i przejrzała” – ślubu wkrótce nie będzie.
„Cicha woda pod kamykiem” – wybraniec jest cichy.
„Długi stół, rzadkie śpiączki” – biedny człowiek.

Z kociołka każda dziewczyna bierze odrobinę owsa i niczym pierwszy kęs ze stołu kładzie go pod poduszkę, aby zgadnąć, kogo poślubi.

Tylko w regionach zachodniej Bułgarii istnieje zwyczaj noworocznych występów zamaskowanych męskich grup, tzw surwakar, jamalar, wasilichar.

Jeden z członków trupy ubrany jest jak starzec i ma na sobie szyty na miarę strój drzewo oraz pomalowany na czerwono model męskiego penisa.

Pozostali uczestnicy przebrani są za pannę młodą, pan młody, ksiądz w charakterystycznych dla regionu strojach i pełnionych przez siebie rolach. Jedna grupa kobiet ubrana jest w kostiumy wykonane ze skór kozich, stare ubrania lub płaszcze z wełną na zewnątrz.

Na głowach mają zrobione maski skóra, drewno lub karton, a na ich pasach wisi kij-survachka i maczuga-drewniana laska. W skład grupy może wchodzić niedźwiedź z nosicielem, Cyganie, wielbłąd (jamala) i poganiacz wielbłądów.

wielbłąd (jamala) to dwie osoby ukryte pod dywanikiem lub skórą, z drewnianymi głowami pokrytymi owczą skórą, z otwartymi ustami i zębami z gwoździ.

Firma objeżdża wszystkie domyktóre obejmują jednak tylko grupę towarzyszącą „Panna młoda” który „chodzi” – rzuca dom, spryskuje wodą, kopie w palenisko, a „starzec” przedstawia wykonanie stosunku płciowego z „panną młodą”.

W tym czasie pozostali tańczą, a część bohaterów – niedźwiedź i tragarz, wielbłąd i poganiacz wielbłądów – wykonują pantomimę.

Właściciele hojnie przekazują grupie pieniądze i żywność, przy którym Survakarowie przygotowują wspólny posiłek bez obecności osób z zewnątrz i dobrze się bawią. Buzdygany są spalane lub rozrzucane na polach na szczęście.

W południowo-zachodniej Bułgarii uczestnicy tych zespołów nazywani są rusaliami, chaushi i wykonują specjalny taniec symbolizujący bitwę.

Spotkanie dwóch takich drużyn uznano to za zły znak i unikano go, a kiedy do tego doszło, w przeszłości walki na niektórych terenach nie miały charakteru symbolicznego, były ofiary śmiertelne i dlatego wokół niektórych osad znajdują się Survakar, ruskie cmentarze.

Dzień Świętego Bazylego obchodzony jest w okresie tzw. „brudnych dni”, „złe dni”których jest 12 i w które dni wędrują siły zła, które szkodzą człowiekowi.

Kończą się o godz Dzień Yordanowa z chrztem wodnym, kiedy wszyscy ocaleni, którzy walczyli z tymi siłami zła, muszą chodzić do kościoła.

Imieniny obchodzą Wasyl, Wasilka, Wasilena, Weselin, Weselin.

Wróżby i przepowiednie

Uważa się, że tak zwane znaki na cieście wskazują, jakie szczęście spotka każdego w roku.

Niezamężne dziewczyny chowają pierwszy kęs i po obiedzie chowają go pod poduszkę. O kimkolwiek im się śni tej nocy, poślubią.

Pierwszej osobie, która kichnie podczas posiłku, właściciel obiecuje urodzenie w nowym roku pierwszego baranka, koźlęcia lub cielęcia.

Po obiedzie członkowie rodziny zebrali się przy ognisku odgadują zdrowie i pomyślność rodziny.

Podobnie jak w Wigilię Bożego Narodzenia, 12 łusek cebuli, nazwanych na cześć każdego miesiąca w roku i posypanych solą, odgaduje klimat poszczególnych miesięcy.

Liście bluszczu pozostawia się na zewnątrz w wodzie, a zdrowie danej osoby można rozpoznać po tym, który z nich, nazwany na cześć członka rodziny, jest świeży następnego ranka.

Uważa się, że zdrowy będzie każdy, którego ziarna pszenicy lub pąki derenia wrzucone do ognia będą trzaskać i skakać.

Orzech przepowiada także życie człowieka.

Teraz podamy Ci wspaniały przepis na gotowanego koguta, który możesz postawić na swoim stole w dniu Świętego Bazylego:

Gotowany kogut

Produkty:

1,5 kg mięsa
1 litr wody
5 g soli
2-3 ząbki czosnku
pietruszka

Sposób przygotowania:

1. Koguta oczyszcza się, myje i gotuje w całości, a przed gotowaniem usuwa się głowę /wcześniej wisiała na palenisku/.

2. Ugotowane mięso pokroić na kawałki i wrzucić do części bulionu, do której wrzucamy zmiażdżony czosnek, natkę pietruszki i kawałki czerwonej pieczonej papryki.